تجدید حیات اسلامی و ملی در مصر

این مطالعه در دو قسمت انجام شده است: در قسمت اول نفوذ بریتانیا‘ فرانسه و امپراتوری عثمانی در تحولات مصر در قرن نوزدهم مورد مطالعه قرارگرفته و قسمت دوم به نقش سید جمال الدین اسد آبادی در تجدید حیات اسلامی و ملی مصر پرداخته است. پس از شکست بناپارت در اول قرن نوزدهم‘ محمدعلی به اصلاحات و صنعتی کردن مصر مبادرت ورزید و درجهت استقلال مصر از عثمانی قدم برداشت. بریتانیا باکمک قدتهای اروپایی این هر دو اقدام را متوقف ساخت. متعاقب آن انگلستان در شورای سلطنتی عباس پاشا نفوذ کرد. در این دوره اغلب مؤسسات آموزشی و فنی و صنایع مصرتعطیل شد‘ ناوگان دریایی نابودشد‘ نیروهای ارتش به شدت تقلیل یافت و طبقه طرفدار بریتانیا و عثمانی به قدرت رسید. قدم بعدی برای وابستگی مصر با اتخاذ سیاست درهای باز و اعطای امتیاز حفرکانال سوئز به فرانسه در دوران سعید پاشا برداشته شد. بانکهای فرانسه و به خصوص انگلستان از جاه طلبی و ولخرجیهای اسماعیل پاشا در نوسازی کشور استفاده کردند و وامهایی با بهره سنگین به او دادند. بریتانیا در شدیدترین مرحله گرفتاری مالی مصر‘ سهام آن کشور را در کانال سوئز با قیمت ناچیزی خریداری کرد . مدت کوتاهی بعد با اعلام ورشکستگی مصر از سوی دولت بریتانیا‘ کابینه ای اروپایی کمترل مالی مصر را به دست گرفت. مقاومت اندک اسماعیل موجب تبعید او و به قدرت رسیدن فرزندش شد. در این هنگام جنبش ملی- اسلامی موجب تبعید او و به قدرت رسیدن فرزندش شد. در این هنگام جنبش ملی- اسلامی مصر که از دو دهه قبل به وسیله سید جمال الدین اسد آبادی پا گرفته بود به شدت علیه بیگانگان در مصر فعال بود.